Manisa Tarzanı ve Çevre Günleri bu yıl sekizincisi düzenlendi. Etkinlik Manisa Tarzanı olarak bilinen Ahmet Bedevi'nin ölüm günü olan 31 Mayıs'ta başlayan Dünya Çevre Günü olan 5 Mayıs'ta sonlanıyor. Ege Derneği, Manisa Tarzanı hakkında yazılmış en kapsamlı ve hemen hemen ilk düzenli kaynak olan Hakkı Avan'ın kitabının ikinci baskısını yaptı. Kitabın ilk baskısı 1986'da yapılmıştı. Derneğin kitabın ikinci baskısı için hazırladığı sunuş yazısını yayınlıyoruz.
* * *
Osmanlı İmparatorluğu'nun en kudretli padişahları Fatih Sultan Mehmet ve Kanuni Sultan Süleyman'ın yanı sıra II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet'in sancakbeyliği yapmaları nedeniyle “Şehzadeler Kenti” olarak anılan Manisa, Kanuni'nin annesi, Yavuz Sultan Selim'in hasekilerinden Hafsa Sultan ve onun tedavisi için 41 çeşit baharatla “Mesir”i karan Merkez Efendi ile de özdeşleşmiştir.
Bu tarihsel kişiliklerle birlikte Manisa denilince akla ilk gelen isim hiç kuşkusuz Manisa Tarzanı'dır. 1875'te Amerika Birleşik Devletleri'nde, Chicago'da doğan Edgar Rice Buroughs'un 1912'de yayınlanan kitabının kahramanına verdiği isim, “Tarzan”, 1930'larda Türkiye'de, Manisa'da, 1899'da Irak'ta, Bağdat'ta dünyaya gelen Ahmeddin Carlak'a nam olur. Ve “Manisa Tarzanı” olarak anılmaya başlayan Carlak, önce bir popüler kültür figürü; sonra da Manisa'nın lale, üzüm ve Mesir gibi sembollerinden biri haline gelir.
31 Mayıs 1963'te hayata gözlerini yumduğunda ardında rivayetler ve bu rivayetlere dayanan, adı-soyadı, doğum yeri-tarihi gibi temel bilgiler de dâhil olmak üzere ciddi tutarsızlıklar taşıyan gazete, dergi yazıları, haberleri bırakan Manisa Tarzanı'nı belge, bilgi ve birinci elden tanıklara/tanıklıklara dayanarak anlatmaya yönelik ilk biyografik çalışma, ölümünden yaklaşık 24 yıl sonra 1986 yılı biterken yayımlanır.
Hakkı Avan'ın Manisa'yı, Mesir'i Tanıtma ve Turizm Derneği tarafından yayınlanan “Manisa Tarzanı” kitabı kentsel ve toplumsal hafızanın derinliklerindeki Tarzan imgesini canlandırmakla kalmaz; bu imgeyi tanımlayan temel unsurlardan “ağaç sevgisi”ni, o yıllarda daha yeni yeni konuşulmaya başlayan “çevre bilinci” bağlamında ele alır ve “Manisa Tarzanı”nı “çevreci” bir kimlik olarak tanımlar.
|
“Biliyorum, ey Gediz küskünsün, buruksun, acılısın. Seni biz kirlettik. Şimdi ağıt yakıyoruz. Seninle yaşanan zamanların anıları ile avunuyoruz. Ey bereket kaynağı kutsal ırmak, gözelerine akıtılan türlü zehirlerden seni arındırmanın, seni delik deşik edilmekten, seni kuşatan beton yığınlarından kurtarmanın “kutsal bir görev” olduğuna inananlara; güzellikleri korumaya çalışanlara sesleniyorum. Sözüm onlara şimdi: Bir başka Gediz yok, olmayacak da. Gediz güzelliği de olmayacak…
Bu ağıdımı, yaşlı bir zeytin ağacı duydu. O tanık olsun. Davacıyım.
Eğer sen böyle can çekişirken ölürsem ey Gediz; bu kez şikâyetimi –yaşlı zeytin ağacının tanıklığında- “Manisa Tarzanı”na ileteceğim.!
Gediz ağıdını “o yaşlı zeytin ağacı”ndan duyanlar, Gediz'in hali, “Yeşil” bıraktığı Manisa'nın hali Tarzan'ın kulağına gitmeden “mesele”yi çözmek için harekete geçtiler; ama olmadı; Gediz her geçen gün daha da kirlendi…31 Mayıs 2000'de Tarzan'ın ölümünün 37. Yılında bir kez daha kaleme sarıldı Avan, Saruhan Gazetesi'nden şöyle seslendi:
“Gediz kirlenip yatağında kapkara uzanmış yatıyorsa, balıklar topluca intihar etmişse, çöplükler patlıyorsa, ağaçların kökü kazınıyorsa, dereler taşıp seller can alıyorsa, kent soluk almada güçlük çekiyorsa… Tarzan kültüründen uzaklaşmışız demektir. Tarzan kültürüne yeniden yönelmenin baş koşulu, süslü slogan üretmek değil, kirletilen çevreyi yeniden kazanmak için proje üretip uygulamaktır. Tarzan'dan alınacak en büyük ders budur!”
Aramızdan ayrılışının 50. yılında Manisa Tarzanı'nı buruk ama umutlu anıyoruz. Buruğuz: Gediz ölüm döşeğinde Tarzan'ın “Yeşil” Manisa'sı karardı; kararıyor. Umutluyuz: Tarzan'ın “hayatı ve eserleri” karanlıklar içinde yolumuzu aydınlatıyor.
Hakkı Avan'ın Manisa Tarzanı kitabını “yeniden” okurken sizler de “Yeşil” Manisa için umutlanacaksınız…(Ege Derneği)